زمان تقریبی مطالعه: 5 دقیقه
 

سوره مریم





نوزدهمین سوره از قرآن کریم سوره مریم نام دارد که یکی از زنان بسیار باتقوا و پاکدامن بوده است.


۱ - محتوای سوره



در این سوره،داستان بارداری و زندگی حضرت مریم مادرحضرت عیسی علیه‌السّلام و یکی از زنان بسیار باتقوا و پاکدامن گنجانده شده که به منظور ارج نهادن به شخصیت حضرت مریم و تبیین مقام و ارزش معنوی زن در قرآن، این سوره به نام «مریم» نامگذاری شده است.

۲ - غرض این سوره



غرض این سوره به طوری که در آخرش می‌فرماید: فانما یسرناه بلسانک لتبشر به المتقین و تنذر به قوما لدا... بشارت و انذار است، و این غرض را در سیاقی بدیع و بسیار جالب ریخته، نخست به داستان زکریا و یحیی و قصه مریم و عیسی و سرگذشت ابراهیم و اسحاق و یعقوب و ماجرای موسی و هارون و داستان اسماعیل و حکایت ادریس و سهمی که به هر یک از ایشان از نعمت ولایت داده ـ که یا نبوت بوده و یا صدق و اخلاص ـ اشاره کرده، آن گاه علت این عنایت را چنین بیان فرموده که این بزرگواران خصلت‌های برجسته‌ای داشته‌اند از آن جمله نسبت به پروردگارشان خاضع و خاشع بودند، و لیکن اخلاف ایشان از یاد خدا اعراض نموده به مساله توجه به پروردگار به کلی بی اعتناء شدند، و به جای آن دنبال شهوت را گرفتند به همین جهت به زودی حالت غی را که همان از دست دادن رشد است دیدار می‌کنند، مگر آن که کسی از ایشان توبه کند و به پروردگار خود بازگشت نماید که او سرانجام به اهل نعمت می‌پیوندد
سپس نمونه‌هایی از لغزش‌های اهل غی و زورگویی‌های آنان و آرای خارج از منطق ایشان از قبیل نفی معاد، و به خدا نسبت پسر داری دادن، و بت پرستیدن و آنچه که از لوازم این لغزش‌ها است از نکبت و عذاب را خاطر نشان می‌سازد. می‌توان گفت بیان این سوره شبیه به بیان مدعیی است که برای اثبات دعوی خود مثال‌هایی می‌آورد. همانند این که گفته شود فلانی را و فلانی و فلانی که از اهل رشد و دارای موهبتی الهی بودند در زندگی خود دل از شهوات نفس کنده و به سوی پروردگارشان متوجه شدند، و طریقه خضوع و خشوع را پیش گرفتند و هر وقت آیات پروردگارشان را متذکر می‌شدند از صمیم دل خاضع می‌گشتند. و طریقه آدمی به سوی رشد و موهبت همین است، لیکن اخلاف همین نامبردگان این طریقه را کنار گذاشتند، یعنی از عمل اعراض و به شهوات مذموم رو آوردند، و این رویه، ایشان را جز به سوی غی که خلاف رشد است، نکشانیده و جز بر باطل استوارترشان نمی‌کند، و سرانجام ایشان این می‌شود که رجوع به خدا را انکار، و شرکایی برای خدا اثبات نموده، سد راه دعوت هم می‌شوند و این جز به سوی نکبت و عذاب رهنمونشان نمی‌کند. پس این سوره با ذکر چند مثال آغاز و با گرفتن نتیجه‌ای کلی از آن مثل‌ها، که مورد نظر بوده، خاتمه یافته است. و این نتیجه گیری از جمله اولئک الذین انعم الله علیهم شروع شده و تا چند آیه بعد ادامه می‌یابد.

۳ - تقسیم مردم



این سوره مردم را به سه طائفه تقسیم می‌کند: ۱- آنهایی که خدا انعام شان کرد که یا انبیاء بودند و یا اهل اجتباء و هدایت؛ ۲- اهل غی، یعنی آنهایی که مایه و استعداد رشد خود را از دست دادند؛ ۳- آن کسانی که توبه نموده ایمان آوردند، و عمل صالح کردند که به زودی به اهل نعمت و رشد می‌پیوندند. و آن گاه ثواب توبه تائبین و مسترشدین و عذاب غاویان که همنشینان شیطان و از اولیای اویند را تذکر می‌دهد.

۴ - مکان نزول سوره



گفته شده: این سوره بدون هیچ شکی در مکه نازل شده، زیرا هم عده‌ای از مفسرین مکی بودن آن را مورد اتفاق دانسته و هم مضامین آیاتش بر این معنا دلالت دارد.

۵ - ویژگی‌های سوره مریم



۱. دارای ۹۸ آیه به عدد کوفی و شامی، ۹۹ آیه به عدد حجازی، ۹۷۲ یا ۹۸۲ کلمه و ۳۸۰۲ یا ۳۹۳۵ حرف است.
۲. در ترتیب نزول، چهل و چهارمین و در مصحف شریف نوزدهمین سوره قرآن است.
۳. پس از سوره معارج و پیش از سوره طه در مکه نازل شد؛ به جز آیات ۵۸ و ۷۱ که مدنی‌اند.
۴.گفته‌اند چهار آیه منسوخ دارد.

۶ - محتوای عمده سوره



۱. سرگذشت برخی از پیامبران همچون زکریا، یحیی، اسماعیل، ادریس،مسیح و ابراهیم علیه‌السّلام .
۲. داستان حضرت مریم و ولادت حضرت عیسی علیه‌السّلام .
۳. قیامت و حشر و نشر.
۴. مسئله شفاعت.
۵. ترسیم سرنوشت صالحان و بدکاران در قیامت.
[۶] سخاوی، علی بن محمد، ۵۵۸-۶۴۳ق، جمال القراء و کمال الاقراء، ج۱، ص۴۴۶.
[۷] رامیار، محمود، ۱۳۰۱ - ۱۳۶۳، تاریخ قرآن، ص۵۸۴.
[۹] جمعی از محققان، علوم القرآن عندالمفسرین، ج۱، ص۳۱۵.
[۱۰] هاشم زاده هریسی، هاشم، ۱۳۱۷، شناخت سوره‌های قرآن، ص۲۳۵.


۷ - پانویس


 
۱. مریم طباطبایی، محمد حسین، ۱۲۸۱ - ۱۳۶۰، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۴، ص۶.    
۲. فیروز آبادی، محمد بن یعقوب، ۷۲۹ - ۸۱۷ق، بصائرذوی التمییزفی لطائف الکتاب العزیز، ج۱، ص۳۰۵.    
۳. سیوطی، عبد الرحمان بن ابی بکر، ۸۴۹ - ۹۱۱ق، الاتقان فی علوم القرآن، ج۱، ص۴۱.    
۴. سیوطی، عبد الرحمان بن ابی بکر، ۸۴۹ - ۹۱۱ق، الاتقان فی علوم القرآن، ج۱، ص۴۳     .
۵. مَرْیَمَ زرکشی، محمد بن بهادر، ۷۴۵ - ۷۹۴ق، البرهان فی علوم القرآن (باحاشیه)، ج۱، ص۱۹۳.    
۶. سخاوی، علی بن محمد، ۵۵۸-۶۴۳ق، جمال القراء و کمال الاقراء، ج۱، ص۴۴۶.
۷. رامیار، محمود، ۱۳۰۱ - ۱۳۶۳، تاریخ قرآن، ص۵۸۴.
۸. مکارم شیرازی، ناصر، ۱۳۰۵، تفسیر نمونه، ج۱۳، ص(۱-۴).    
۹. جمعی از محققان، علوم القرآن عندالمفسرین، ج۱، ص۳۱۵.
۱۰. هاشم زاده هریسی، هاشم، ۱۳۱۷، شناخت سوره‌های قرآن، ص۲۳۵.


۸ - منبع


فرهنگ نامه فارسی علوم قرآنی،برگرفته از مقاله«سوره مریم»    


رده‌های این صفحه : سوره‌های قرآن | قرآن شناسی




آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.